Mikozlar

Mikoz, mantarların neden olduğu enfeksiyonları tanımlayan genel bir terimdir. Mantarlar, toprak, bitkiler, hayvanlar ve insanlarda bulunabilen mikroorganizmalardır. İnsanlarda mikozlar, genellikle bağışıklık sisteminin zayıflaması, cildin hasar görmesi veya mantara maruz kalma sonucu ortaya çıkar. Farklı mantar türlerinin neden olduğu mikozlar, yüzeysel ve sistemik olarak iki ana kategoriye ayrılır.

Mikoz Türleri

Mikozlar, enfeksiyonun derinliğine ve mantarın türüne bağlı olarak sınıflandırılır. Temel olarak, insanlarda görülen mikoz türleri şunlardır:

1. Yüzeysel Mikozlar: Cilt, saç ve tırnakları etkileyen enfeksiyonlardır. Yaygın yüzeysel mikozlar şunlardır:
   • Tinea (Dermatofitozlar): Ciltte halkasal lezyonlar oluşturur, genellikle “ringworm” olarak bilinir. Tinea corporis (vücut), tinea pedis (ayak mantarı), tinea cruris (kasık mantarı) yaygın tiplerdir.
   • Kandidiyazis: Genellikle Candida türlerinin neden olduğu enfeksiyonlardır. Ağızda, cinsel bölgelerde veya vücut kıvrımlarında görülür.
   • Pityriasis Versicolor: Malassezia furfur mantarının neden olduğu yüzeysel bir cilt enfeksiyonudur ve ciltte renk değişikliklerine yol açar.
2. Subkutan Mikozlar: Cildin daha derin katmanlarını etkiler. Bu tür enfeksiyonlar genellikle travmatik yaralanmalar sonucu mantarların deriye girmesiyle oluşur. Örnekler:
   • Sporotrikoz: Sporothrix schenckii mantarıyla oluşan bir enfeksiyondur. Genellikle bitki dikenleriyle temas sonucu bulaşır.
   • Mikcetoma: Cilt ve alt dokularda nodüller ve fistüller oluşturan kronik bir enfeksiyondur.
3. Sistemik Mikozlar: Vücudun iç organlarını etkileyen daha ciddi mantar enfeksiyonlarıdır. Genellikle solunum yoluyla mantar sporlarının inhalasyonu sonucu bulaşır. Örnekler:
   • Histoplazmoz: Histoplasma capsulatum mantarının neden olduğu akciğer enfeksiyonudur.
   • Kokcidiomikoz: Coccidioides immitis mantarıyla oluşur, daha çok kuru ve tozlu bölgelerde yaygındır.
   • Kandidiyazis (İnvaziv): Sistemik kandidiyazis, Candida türlerinin kan dolaşımına girmesiyle oluşur ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde görülür.

Mikozların Teşhisi

Mikozların teşhisi, klinik belirtilere ve laboratuvar testlerine dayanır. Teşhis yöntemleri şunlardır:

1. Mikroskobik İnceleme: Cilt, saç veya tırnak örneklerinin mikroskop altında incelenmesiyle mantar hücrelerinin varlığı kontrol edilir.
2. Kültür Testi: Mantar örnekleri besi yerinde üretilerek tanı koyulur. Kültür, özellikle sistemik mikozlarda mantar türünün belirlenmesi için gereklidir.
3. Serolojik Testler: Bazı sistemik mikozlar, vücudun mantara karşı oluşturduğu antikorların tespitiyle teşhis edilir.
4. PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu): Mantar DNA’sının tespit edilmesi için kullanılan hassas bir yöntemdir, özellikle invaziv mikozlarda etkilidir.

Mikoz Türlerinin Farklılıkları ve Belirgin Özellikleri

• Yüzeysel mikozlar, genellikle kaşıntı, döküntü ve renk değişiklikleriyle karakterizedir. Daha çok cilt yüzeyinde lokalize kalırlar ve nadiren ciddi komplikasyonlara yol açarlar.
• Subkutan mikozlar, travma sonrası gelişir ve cildin daha derin katmanlarını etkileyerek kronik enfeksiyonlara yol açabilir.
• Sistemik mikozlar, genellikle bağışıklığı baskılanmış kişilerde görülür ve organ yetmezliği gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Klinik belirtiler enfeksiyonun yayılımına göre değişir ve çoğunlukla ateş, yorgunluk, kilo kaybı gibi sistemik belirtilerle başlar.

Mikozların Tedavisi

Mikozların tedavisi, enfeksiyonun türüne, yayılımına ve hastanın bağışıklık duruma göre değişir.

1. Yüzeysel Mikozlar:
   • Topikal Antifungaller: Mantar enfeksiyonlarının yüzeysel formları genellikle antifungal kremler, merhemler veya şampuanlarla tedavi edilir. Örneğin, klotrimazol ve mikonazol yaygın olarak kullanılır.
   • Oral Antifungaller: Dirençli veya geniş yayılım gösteren enfeksiyonlarda oral antifungal ilaçlar (örn. terbinafin, itrakonazol) kullanılabilir.
2. Subkutan Mikozlar:
   • Oral veya İlaç Enjeksiyonları: Sporotrikoz gibi subkutan mikozlarda itrakonazol gibi oral antifungal ilaçlar kullanılabilir.
   • Cerrahi Müdahale: İlerlemiş vakalarda enfekte dokunun cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir.
3. Sistemik Mikozlar:
   • İntravenöz Antifungaller: Sistemik mikozlar genellikle intravenöz antifungal ilaçlarla tedavi edilir. Amfoterisin B ve flukonazol yaygın olarak kullanılan ilaçlardır.
   • Bağışıklık Sistemini Güçlendirme: Bağışıklığı zayıf hastalarda (örn. HIV/AIDS hastaları, organ nakli sonrası immünosupresan alanlar) antifungal tedaviye ek olarak bağışıklık sistemini güçlendiren tedavi yöntemleri de uygulanır.

Kaynakça:

• Walsh, T. J., & Dixon, D. M. (1996). Spectrum of Mycoses. Infectious Disease Clinics of North America, 10(3), 581-611.
• Perfect, J. R., et al. (2010). The treatment of systemic fungal infections. Journal of Infection, 60(1), 1-22.
• Kauffman, C. A. (2006). Fungal infections in older adults. Clinical Infectious Diseases, 42(4), 616-622.
• Pappas, P. G., et al. (2018). Invasive fungal infections: A review of epidemiology and treatment. The Lancet Infectious Diseases, 18(4), 395-405.