Bayılma ya da tıptaki adıyla senkop, toplumda çok sık görülen bir durumdur. Bir anda gelişen bilinç kaybı, genellikle birkaç saniye veya dakika içinde düzelir. Çoğu zaman ciddi bir tehlike oluşturmasa da, bazı durumlarda önemli bir hastalığın habercisi olabilir.
Bayılma Nedir?
Bayılma, beynin kısa bir süre için yeterince kan ve oksijen alamaması sonucu ortaya çıkar. Bu sırada kişi bilinç kaybeder, yere düşer ve kısa süre sonra tekrar toparlar. Halk arasında “fenalaşma” veya “bayılma krizi” olarak da bilinir.
Bayılmanın Belirtileri
Bayılmadan önce bazı uyarıcı belirtiler olabilir:
- Baş dönmesi
- Göz kararması, bulanık görme
- Kulak çınlaması
- Terleme
- Çarpıntı
- Mide bulantısı
- Yorgunluk, güçsüzlük hissi
Bu belirtilerin ardından kısa süreli bilinç kaybı ve yere düşme gerçekleşir.
Bayılma Sebepleri
Bayılmanın birçok nedeni olabilir. Bunlar genel olarak şu başlıklar altında toplanır:
1. Dolaşım Sistemi Kaynaklı
- Düşük tansiyon (hipotansiyon)
- Ani pozisyon değişiklikleri (ör. hızlı ayağa kalkmak – ortostatik hipotansiyon)
- Kalp ritim bozuklukları
- Kalp kapak hastalıkları, kalp krizi gibi ciddi durumlar
2. Sinir Sistemi ve Psikolojik Faktörler
- Aşırı stres, korku, heyecan
- Ağrıya aşırı duyarlılık
- Kan görme, iğne korkusu gibi vazovagal bayılmalar
3. Metabolik ve Diğer Nedenler
- Kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi)
- Sıvı kaybı, susuzluk
- Kansızlık (anemi)
- Aşırı sıcak ve havasız ortam
- Yorgunluk, uykusuzluk
Bayılma Mekanizması
Beyin, normal fonksiyonlarını sürdürebilmek için sürekli kan, oksijen ve glukoz akışına ihtiyaç duyar.
- Kan basıncının ani düşmesi,
- Kalbin yetersiz pompalaması,
- Damarların genişlemesi gibi nedenlerle beyne giden kan akımı azalır.
Sonuç olarak, kısa süreli bilinç kaybı yani senkop gelişir.
Bayılmada İlk Yardım
Bayılan bir kişiye yapılması gerekenler:
- Kişiyi sırt üstü yatırın, mümkünse ayaklarını 20–30 cm yukarı kaldırın.
- Sıkı giysileri gevşetin.
- Ortam serin ve havadar olsun.
- Su sıçratma, tokat atma gibi yanlış uygulamalardan kaçının.
- Kişi birkaç dakika içinde toparlamazsa 112 Acil Servis aranmalıdır.
Tedavi ve Önleme
- Nedene yönelik tedavi esastır.
- Basit vazovagal bayılmalarda genellikle istirahat ve sıvı desteği yeterlidir.
- Tekrarlayan bayılmalarda kalp ve nörolojik incelemeler gerekir.
- Tetikleyici faktörlerden (uzun süre ayakta kalmak, açlık, aşırı sıcak, stres) mümkün olduğunca kaçınmak önemlidir.
