Alzheimer hastalığı, genellikle ileri yaşlarda ortaya çıkan, ilerleyici bir nörolojik bozukluktur. Bu hastalık, beyindeki sinir hücrelerinin zamanla hasar görmesi ve ölmesi sonucunda hafıza kaybı, bilişsel bozukluklar, davranış değişiklikleri ve diğer belirtilerle karakterizedir. Alzheimer, demansın en yaygın nedenidir.
Alzheimer hastalığının belirtileri zamanla kötüleşebilir ve kişinin günlük yaşamını etkileyebilir. Bunlar arasında unutkanlık, zihinsel kıvrımlarda bozulma, karar verme yeteneğinde azalma, konuşma güçlükleri, kişilik ve davranış değişiklikleri yer alabilir.
Hastalığın kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik faktörler, çevresel etkenler ve yaşam tarzı faktörleri gibi birçok faktörün rol oynadığı düşünülmektedir. Alzheimer tedavisinde ilaçlar ve terapi teknikleri kullanılabilir, ancak hastalığın şu ana kadar kesin bir tedavisi bulunmamaktadır.
Klinik Belirtiler
Alzheimer hastalığının klinik belirtileri genellikle bilişsel ve davranışsal değişikliklerle ilişkilidir. Bunlar arasında unutkanlık, zihinsel bulanıklık, konuşma güçlüğü, karar verme yeteneğinde azalma, kişilik değişiklikleri, sosyal etkileşimde azalma ve günlük işlevsellikte azalma bulunabilir. Ancak, bu belirtiler kişiden kişiye değişebilir ve hastalığın farklı evrelerinde farklılık gösterebilir.
Klinik belirtiler, hastalığın tanımlanması, takibi ve tedavisinde önemli bir rol oynar. Doktorlar, klinik belirtileri değerlendirerek Alzheimer hastalığını teşhis etmeye çalışır ve hastalığın ilerleyişini izlerken belirtileri gözlemleyerek tedavi planlarını uyarlarlar.
Kimler Yatkındır?
- Yaş: Alzheimer hastalığı genellikle yaşla birlikte ortaya çıkar. 65 yaşından sonra Alzheimer riski artar ve 85 yaşın üzerindeki kişilerde risk daha da yüksektir.
- Genetik Faktörler: Aile geçmişinde Alzheimer olan kişilerde hastalık riski daha yüksektir. Özellikle birinci derece akrabalarda (anne, baba, kardeş) Alzheimer hastalığı olan kişilerde risk artar. Ancak, Alzheimer’a neden olan belirli genetik faktörlerin rolü hala net değildir.
- Belirli Genler: Apolipoprotein E (APOE) genindeki belirli varyantlar Alzheimer hastalığı riskini artırabilir. APOE genindeki E4 alelinin, hastalık riskini artırdığı bilinmektedir.
- Başka Sağlık Sorunları: Diyabet, yüksek tansiyon, obezite ve kardiyovasküler hastalıklar gibi bazı sağlık sorunları Alzheimer riskini artırabilir.
- Başka Nörolojik Durumlar: Özellikle inme veya Parkinson hastalığı gibi başka nörolojik durumlar ve yıllarca süren depresyon Alzheimer hastalığı riskini artırabilir.
- Beyin Hasarı: Kafa travması veya beyin hasarı geçirmiş kişilerde Alzheimer riski artabilir.
- Düşük Eğitim Seviyesi ve Zihinsel Aktivite Seviyesi: Düşük eğitim seviyesi veya az zihinsel aktivite, Alzheimer riskini artırabilir.
- Sigara ve Alkol Kullanımı: Sigara içmek ve aşırı alkol tüketimi, Alzheimer riskini artırabilir.
- Kötü Beslenme: Vitamin-mineral eksiklikleri, özellikle B12, Folat, Demir, Esansiyel Yağ Asitleri, Omega-3, Omega-9’dan eksik beslenme; beyin gelişimini ve tamirini etkileyeceğinden risk oluşturur.
- Yeterli Uyumama: Bazı çalışmalar kronik olarak yetersiz uyumanın diğer nörolojik hastalıklar yanında Alzheimer’da da risk faktörü olduğunu göstermektedir.
Nasıl Korunuruz?
- Dengeli ve yeterli beslenme. Gerekliyse takviye kullanımı.
- Mevcut başka hastalıkların kontrol altına alınması. Örneğin diyabet veya depresyon gibi.
- Hergün 7-9 saat uyku.
- Beyni zinde tutacak zihin egzersizleri, kitap okuma.
- Sigara ve alkol kullanılmaması.
- Özel gıdaların diyete eklenmesi: Gingko Biloba, Ginseng gibi.
Özel tavsiyem, uyku esnasında aromatik yağların buhurdanlıkla kullanımı. Bu uygulama gece boyunca zihni hareketli tutmaya yardım eder. Zaman zaman yağ çeşidini değiştirmek de hareketlenmeyi artırır.
Tedavisi
- İlaçlar: Alzheimer hastalığının semptomlarını yönetmek için bazı ilaçlar kullanılabilir. Bunlar arasında asetilkolinesteraz inhibitörleri ve NMDA reseptör antagonistleri bulunur. Bu ilaçlar, belirtilerin şiddetini azaltarak hafıza, düşünme ve davranış problemlerini kontrol altında tutmaya yardımcı olabilir.
- Davranışsal ve Bilişsel Terapi: Bilişsel uygulamalar ve davranışsal terapi, Alzheimer hastalarının günlük işlevselliğini artırmaya ve yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olabilir. Bu terapiler, zihinsel egzersizler, bellek teknikleri, problem çözme becerileri geliştirme ve sosyal etkileşimi artırma gibi yöntemleri içerebilir.
- Sosyal ve Fiziksel Aktivite: Düzenli fiziksel aktivite ve sosyal etkileşim, Alzheimer hastalarının zihinsel sağlığını destekleyebilir. Yürüyüş, dans, bahçe işleri gibi fiziksel aktiviteler ve aile üyeleriyle veya arkadaşlarla sosyal etkinliklere katılma, hastaların zihinsel uyarımını artırabilir.
- Beslenme ve Sağlıklı Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Sağlıklı bir diyet, Alzheimer riskini azaltabilir veya semptomların ilerlemesini yavaşlatabilir. Antioksidan açısından zengin gıdalar, omega-3 yağ asitleri içeren gıdalar ve bol miktarda sebze ve meyve tüketmek faydalı olabilir. Ayrıca, sigara içmemek, alkol tüketimini sınırlamak ve düzenli egzersiz yapmak da Alzheimer riskini azaltabilir.
- Destek ve Bakım: Alzheimer hastaları için sağlık bakım ekibi, hasta ve bakıcılarına destek sağlayabilir. Bu destek, bakım planlarının oluşturulması, bakım verenlerin eğitimi, psikososyal destek ve ihtiyaç duyulan kaynaklara erişim gibi çeşitli hizmetleri içerebilir.
İlgili Araştırma ve Makaleler
https://klinikgelisim.org.tr/eskisayi/kg22_3/7.pdf
https://dergipark.org.tr/en/pub/hunhemsire/issue/7841/103274
https://dergipark.org.tr/en/pub/ikcusbfd/issue/38566/380627
https://www.turkiyeklinikleri.com/article/en-alzheimer-hastaliginin-patofizyolojisi-63941.html
https://dergipark.org.tr/tr/doi/10.17827/aktd.280520
https://www.turkiyeklinikleri.com/article/en-alzheimer-hastaligi-ve-diger-demanslar-40485.html
https://dergipark.org.tr/en/pub/aeusbed/issue/33268/320013
