Ek Besin Nedir?
Ek besin, bebeklerin ana besin kaynağı olan anne sütü veya formül mamaya ek olarak verilen katı veya sıvı gıdalardır. İlk 6 ay boyunca bebeklerin tüm besin ihtiyaçları anne sütü veya uygun formül mama ile karşılanabilir. Ancak, bebek büyüdükçe ve gelişimsel olarak hazır hale geldikçe ek besinlere ihtiyaç duyulur. Bu süreç, bebeğin enerji ve besin ihtiyaçlarını karşılamak, tat çeşitliliğine alıştırmak ve çiğneme becerilerini geliştirmek amacıyla yapılır.
Bebeklerde Ek Besinlere Ne Zaman Geçilmeli?
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve birçok sağlık otoritesi, sağlıklı bebeklerde ek besinlere 6. aydan sonra geçilmesini önerir. İlk 6 ay boyunca bebekler sadece anne sütü (veya anne sütü alınamıyorsa uygun formül mama) ile beslenmelidir. Ek besinlere başlama zamanı bebekten bebeğe değişebilir, ancak genel olarak şu işaretler bebeklerin ek besinlere geçmeye hazır olduğunu gösterir:
- Başını Destekleme: Bebek, başını dik ve sabit tutabiliyor olmalıdır.
- Oturabilme: Bebek destekle oturabiliyorsa, bu, mide ve sindirim sistemi kaslarının güçlendiğine işarettir.
- Yutma Refleksi: Bebek dil itme refleksini kaybetmeye başlamış olmalıdır.
- İlgi: Bebeğin yiyeceklerle ilgilenmesi, onları almak istemesi ya da ağzına götürmeye çalışması önemli bir işarettir.
Hangi Yiyeceklere Ne Zaman Başlanmalıdır?
Ek besinlere geçiş süreci, yavaş ve aşamalı bir şekilde ilerlemelidir. İşte ek besinlere geçiş sırasında dikkat edilmesi gereken yiyecek türleri ve önerilen zaman dilimleri:
- 6-8 Ay Arası:
- Püre kıvamında besinler: Sebzeler (havuç, kabak, tatlı patates gibi), meyveler (elma, armut, muz), pirinç lapası, buğday nişastası içermeyen tahıllar.
- Demir açısından zengin besinler: Yumurta sarısı, ezilmiş mercimek gibi demir açısından zengin gıdalar.
- 9-12 Ay Arası:
- Ezilmiş ve doğranmış besinler: Çiğnemeye teşvik eden daha yoğun püreler veya küçük parçalara ayrılmış yiyecekler.
- Protein kaynakları: İyi pişmiş et, tavuk, balık gibi protein kaynakları; baklagiller (mercimek, nohut).
- Tam yağlı süt ürünleri: Yoğurt ve peynir, eğer bebek süt alerjisi veya intoleransı göstermiyorsa.
- 12 Ay ve Sonrası:
- Yetişkin yiyeceklerine geçiş: Bebek artık evde pişirilen, az tuzlu ve az baharatlı yetişkin yemeklerini küçük porsiyonlar halinde alabilir.
- Tam yağlı süt: 12. aydan itibaren bebek tam yağlı inek sütüne geçebilir.
Yanlış Uygulamaların Zararları
- Erken Ek Besinlere Başlamak:
- Sindirim Sorunları: Bebeğin sindirim sistemi tam gelişmediği için erken dönemde verilen katı gıdalar, kabızlık, gaz ve sindirim problemlerine yol açabilir.
- Besin Alerjileri: Bağışıklık sistemi henüz tam olarak olgunlaşmamış bebeklerde, alerjen gıdaların erken verilmesi gıda alerjisi riskini artırabilir.
- Yetersiz Anne Sütü Alımı: Erken ek besinlere geçiş, anne sütü alımını azaltabilir ve bebeğin temel besin kaynağından yeterince yararlanmasını engelleyebilir.
- Geç Ek Besinlere Başlamak:
- Büyüme Gecikmesi: Ek besinler enerji ve besin açısından zengindir. Geç ek besin verilmesi bebeğin enerji ihtiyacını tam karşılamaz ve büyüme geriliğine neden olabilir.
- Yeme Problemleri: Bebeğin yiyeceklere geç alışması, ilerleyen dönemlerde katı gıdaları reddetme, besin çeşitliliği oluşturamama gibi yeme sorunlarına yol açabilir.
- Yanlış Yiyecek Tercihleri:
- İşlenmiş Gıdalar: Bebeklere erken dönemde tuzlu, şekerli veya işlenmiş gıdaların verilmesi, obezite, hipertansiyon, diyabet gibi uzun vadeli sağlık sorunlarına zemin hazırlayabilir.
- Alerjen Gıdaların Yanlış Zamanlaması: Fıstık, yumurta beyazı, bal gibi potansiyel alerjenler, doğru zamanda ve doğru şekilde verilmediğinde ciddi alerjik reaksiyonlara yol açabilir.
Ek besinlere geçiş, bebeğin sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için kritik bir dönemdir. Bu süreçte, bebeğin bireysel gelişimsel işaretleri gözlemlenmeli ve beslenme adım adım ilerletilmelidir. Erken veya geç başlanan ek besinler, yanlış yiyecek seçimleri gibi uygulamalar bebeklerin sağlığını olumsuz etkileyebilir. Doktor kontrolünde ve doğru zamanlama ile yapılan ek besin geçişleri, bebeğin beslenme alışkanlıklarının temellerini oluşturur ve yaşam boyu sağlıklı beslenme alışkanlıklarını destekler.
İlgili Araştırma ve Makaleler
https://dergipark.org.tr/en/pub/gumussagbil/issue/67427/888293
https://dergipark.org.tr/en/pub/hunhemsire/issue/7845/103303
https://dergipark.org.tr/en/pub/balikesirsbd/issue/38436/452338