Bipolar bozukluk, duygusal durumların aşırı dalgalanmalarıyla karakterize edilen ve duygudurum bozuklukları kategorisinde bir hastalıktır. Bipolar, kişinin mani (aşırı yüksek enerji ve hiperaktivite) ve depresyon (aşırı düşük enerji ve umutsuzluk) arasında gidip gelmesiyle belirtilir.
Anlaşılması adına öncelikle bazı terimleri öğreneleli:
Mani: Mani, bipolar bozukluğun bir belirtisi olarak karşımıza çıkan bir durumdur. Bu durumda, bireyin duygusal durumu aşırı derecede yüksek ve enerjik bir seviyededir. Manik dönemler, genellikle normalden çok daha fazla enerji, yüksek özgüven, hızlı düşünme, konuşma hızının artması ve genişlemiş bir düşünce süreciyle karakterizedir.
Manik bir atak sırasında bireyde şu tür belirtiler görülebilir:
- Aşırı Enerji ve Aktivite: Manik bir dönemde kişi genellikle çok enerjik, hiperaktif ve sürekli hareket halindedir.
- Azalmış Uyku İhtiyacı: Manik dönemdeki birey, normalden daha az uyku ihtiyacı duyar. Bazı durumlarda günlerce uykusuz kalabilir.
- Hızlı Konuşma ve Düşünme: Düşünce süreci hızlanır, kişi hızlı konuşur ve bir konudan diğerine atlar.
- Artmış Özgüven: Kişi genellikle aşırı özgüvene sahiptir, kendi yeteneklerini abartır ve riskli davranışlara yönelebilir.
- Dikkat Dağınıklığı: Dikkat süresi kısalır, odaklanma zorlaşır ve kişi hemen hemen her şeye ilgi gösterir.
- Riskli Davranışlar: Manik bir dönemde, kişi genellikle normalde yapmayacağı riskli davranışlara girişebilir. Bu, sorumsuz harcamalar, ani iş değişiklikleri veya tehlikeli aktiviteler içerebilir.
Depresyon: Depresyon, duygusal, düşünsel ve fiziksel belirtileri içeren bir ruhsal sağlık bozukluğudur. Birçok insan zaman zaman düşük ruh hali yaşayabilir, ancak depresyon daha uzun süreli, şiddetli ve günlük işlevselliği önemli ölçüde etkileyen bir durumdur.
Depresyonun belirtileri bireyden bireye değişebilir, ancak genellikle şu özellikleri içerir:
- Düşük Ruhsal Hali: Sürekli bir hüzün, umutsuzluk ve boşluk hissi.
- Enerji Kaybı ve Yorgunluk: Günlük aktiviteleri yapmak için enerji eksikliği ve sürekli yorgunluk.
- Uyku Problemleri: Uykusuzluk veya aşırı uyuma gibi uyku düzeninde değişiklikler.
- İştah Değişiklikleri: Aşırı yeme veya iştah kaybı.
- Dikkat ve Konsantrasyon Sorunları: Görevlere odaklanmakta zorluk, karar verme güçlüğü.
- Değersizlik Duyguları: Kendine yönelik aşırı eleştiri, düşük özsaygı ve değersizlik hissi.
- Sosyal İzolasyon: Normalde ilgi duyulan aktivitelerden uzaklaşma, sosyal geri çekilme.
- Fiziksel Ağrılar: Baş ağrıları, mide problemleri veya genel vücut ağrıları gibi somatik (fiziksel) belirtiler.
- Ölüm veya intihar düşünceleri: Depresyonun şiddetli formlarında, ölüm veya intihar düşünceleri ortaya çıkabilir.
Hipomani: Hipomani, bipolar bozukluğun bir belirtisidir ve mani ile depresyon arasında bir durumu ifade eder. Hipomani, maniden daha hafif bir manik dönemi olarak tanımlanır. Bipolar II bozukluğu olan kişilerde genellikle hipomani atakları gözlenir.
Hipomanik dönemler, aşağıdaki belirtileri içerebilir:
- Artmış Enerji Seviyeleri: Kişi genellikle daha enerjik, aktif ve girişken hisseder.
- Artmış Konuşma Hızı: Konuşma hızı artar, kişi çok konuşkan ve hızlı cevap verir.
- Azalmış Uyku İhtiyacı: Normalden daha az uyku ihtiyacı hissedilir, ancak bu durum manik dönemdekine kıyasla daha hafif olabilir.
- Artmış Aktivite Seviyeleri: Kişi genellikle normalden daha fazla proje veya aktiviteye girişebilir.
- Düşük İhtiyaç Duygusu: Kişi genellikle normalden daha az ihtiyaç duyar, bu da riskli davranışlara yol açabilir.
- Dikkat Dağınıklığı: Dikkat süresi kısalmış olabilir, konu değiştirmekte zorluk yaşanabilir.
Gerekli terimleri öğrendiğimize göre gelelim Bipolar Bozukluğun Tiplerine:
Bipolar I Bozukluk:
- Bu tip bipolar bozukluk, en belirgin manik atakları içerir.
- Manik ataklar genellikle depresif dönemlerle birlikte gelir, ancak depresyon şiddetli olmayabilir.
- Bipolar II Bozukluk:
- Bu tip bipolar bozukluk, hipomanik atakları içerir. Hipomani, mani kadar şiddetli değildir, ancak kişinin normalden daha enerjik veya hiperaktif olduğu bir durumu tanımlar.
- Bu tipin belirgin bir özelliği, depresif dönemlerin Bipolar I’e kıyasla daha belirgin ve uzun süreli olmasıdır.
- Bipolar Bozukluk, Karışık Durum:
- Bu durumda, aynı anda hem manik hem de depresif belirtiler ortaya çıkar.
- Kişi, aynı dönem içinde aşırı enerji ve umut ile aşırı düşük enerji ve umutsuzluk arasında gidip gelebilir.
- Duygudurum Dengeleyici İlaçlarla Tetiklenen Mani (Bipolar Bozukluk İle İlgili Diğer Belirtiler):
- Bu durumda, kişi depresif dönemlerin ardından duygudurum dengeleyici ilaç kullanımı sonrasında manik ataklar yaşayabilir.
- Rapid Cycling Bipolar Bozukluk:
- Bu durumda, kişi bir yıl içinde en az dört manik, hipomanik, depresif veya karışık dönem yaşar.
- Hızlı döngü, belirtilerin daha sık değişim gösterdiği bir durumu tanımlar.
Bipolar Bozukluğun Tedavisi
Bipolar Bozukluk, ciddi bir psikiyatrik hastalıktır ve mutlaka bir uzman tarafından tedavi altına alınmalıdır. Verilen tedaviler aksatılmamalı, kişi iyi hissetse bile rutin kontrollerine gitmelidir çünkü bu kronik bir rahatsızlıktır.
Kendi fikrim, Bipolar bozuklukta en faydalı destekler ilaçlar ve psikoterapidir. İlaçlar akut ve kronik durumlarda özellikle etkiliyken, psikoterapi daha zamana yayılmış bir tedavi sunar. Her ikisi de elbette uzman eşliğinde, düzenli yapıldığında kişi tamamen normal bir hayat sürebilmektedir. Tedavi çeşitleri şu şekildedir:
1. Duygudurum Dengeleyici İlaçlar (Mood Stabilizers):
- Bu ilaçlar, mani ve hipomani ataklarını kontrol altına almak için kullanılır. Örnekler arasında lityum, valproik asit (depakote), karbamazepin (tegretol) bulunur.
- Antipsikotik İlaçlar:
- Şiddetli mani veya hipomanik dönemlerde, antipsikotik ilaçlar kullanılabilir. Aripiprazol, olanzapin, risperidon gibi ilaçlar bu kategoride yer alır.
- Antidepresanlar:
- Depresif dönemlerde depresyon semptomlarını hafifletmek için kullanılabilir. Ancak, antidepresanların bipolar bozukluğu olan kişilerde manik dönemleri tetikleme riski bulunur, bu nedenle bu ilaçlar dikkatli bir şekilde kullanılmalıdır.
- Psikoterapi (Terapi):
- Kognitif-davranışçı terapi (KDT) ve interpersonal terapi (IPT) gibi terapötik yaklaşımlar, bireyin duygusal durumunu anlamasına, başa çıkma becerilerini geliştirmesine ve sosyal ilişkilerini iyileştirmesine yardımcı olabilir.
- Eğitim ve Destek:
- Bireyin ve ailesinin bipolar bozukluğu hakkında bilgi edinmeleri ve destek almaları önemlidir. Bu, belirtilerin erken tanınmasına ve tedaviye daha etkili bir şekilde yanıt verilmesine yardımcı olabilir.
- Düzenli Takip ve İzleme:
- Bireyin durumunun düzenli olarak izlenmesi, ilaç dozlarının ayarlanması ve tedavi planının gözden geçirilmesi önemlidir.
Her gününüzün iyi geçtiği ancak ayaklarınızın yere bastığı bir hayat diliyorum. Kendinize çok iyi bakın.
Dr. Lamia His
