Gastro-Özofageal Reflü (GÖR) sindirim sistemi ve özofagus (yemek borusu) arasındaki patolojik bir durumu ifade eder. Normal şartlarda, alt özofageal sfinkter adı verilen bir kas halkası, mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasını önler. Ancak bu kas halkası zayıflarsa veya gevşerse, mide asidi, sindirim sırasında yemek borusuna geri kaçabilir. Bu durumda, özofagusun iç yüzeyi asit tahrişine maruz kalır.
Sebepleri
- Alt Özofageal Sfinkterin Zayıflığı veya Gevşekliği: Normal şartlarda, alt özofageal sfinkter adı verilen bir kas halkası, mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasını önler. Ancak bu sfinkterin zayıflaması veya gevşemesi durumunda, mide asidi yemek borusuna geri kaçabilir.
- Mide Boşalma Sorunları: Mide içeriğinin normalden daha uzun süre mide içinde kalması durumunda, reflü riski artabilir. Bu durum bazen gastroparezis (mide boşalma hızının azalması) veya başka mide hareketi sorunlarından kaynaklanabilir.
- Yemek Borusu ile Midenin Buluştuğu Yerdeki Yapısal Değişiklikler: Yemek borusu ile midenin birleştiği yerde, yani gastroözofageal bileşke olarak adlandırılan bölgede, yapısal değişiklikler olabilir. Bu değişiklikler de reflü riskini artırabilir.
- Fıtıklar: Diafragma adı verilen kas tabakası, göğüs boşluğunu karın boşluğundan ayırır. Fıtıklar, mideyle yemek borusu arasındaki ayrımı gevşetebilir ve reflü riskini artırabilir.
- Obstrüksiyon veya Basınç Artışı: Bazı durumlarda, karın içindeki basınç artışı veya yemek borusunda obstrüksiyon (tıkanıklık) olabilir. Bu durumlar da mide içeriğinin yemek borusuna kaçmasına neden olabilir.
- Beslenme Alışkanlıkları ve Yaşam Tarzı: Bazı besinler (örneğin, yağlı veya baharatlı yiyecekler), alkol, kafein, asitli içecekler ve tütün ürünleri, GÖR semptomlarını tetikleyebilir. Ayrıca, aşırı kilo, hamilelik, yatarken hemen önce yemek yemek gibi yaşam tarzı faktörleri de GÖR riskini artırabilir.
Belirti ve Bulgular
- Mide Yanması (Pirozis): Bu belirti, göğüs bölgesinde yanma hissi olarak tanımlanabilir. Genellikle göğüs kemiğinin arkasında veya altında hissedilir. Yemek yedikten sonra veya yatarken daha kötü olabilir.
- Regürjitasyon: Mide içeriğinin ağza geri kaçması veya özofagustan yukarı doğru tükürük ve asit yükseltisi olarak tanımlanabilir. Bazı insanlar bu durumu “mide asidinin geri gelmesi” olarak tanımlarlar.
- Göğüs Ağrısı: GÖR, göğüs bölgesinde ağrıya neden olabilir. Bu ağrı, bazen kalp krizi ile ilişkilendirilen angina benzeri olabilir.
- Yutma Güçlüğü: Yemek borusundaki tahriş veya daralma nedeniyle yutma güçlüğü yaşanabilir. Bu, özellikle daha ciddi vakalarda, yemek borusunun iltihaplanması (özofajit) sonucu olabilir.
- Öksürük veya Boğaz Tembelliği: GÖR, öksürüğe veya boğaz tembelliğine neden olabilir. Asit, boğaz dokularını tahriş edebilir ve bu da öksürüğe veya boğazda takılma hissine yol açabilir.
- Astım Semptomlarının Kötüleşmesi: Bazı astımlı kişilerde, GÖR semptomları astım semptomlarını kötüleştirebilir. Özellikle gece boyunca astım atağı riski artabilir.
- Gece Uykuda Boğulma veya Öksürme Epizodları: GÖR semptomları, özellikle yatarken, nefes almada güçlük veya boğulma hissine yol açabilir.
Olası Komplikasyonlar
- Özofajit: Yemek borusunun (özofagusun) mide asidi ile temas etmesi sonucu oluşan iltihaplanma, özofajiti tetikleyebilir. Bu durum, yutma güçlüğü, göğüs ağrısı ve yemek borusu hasarına yol açabilir.
- Özofagus Ülserleri: Sürekli olarak mide asidi ile temas eden yemek borusu, ülserlere yol açabilir. Bu ülserler ciddi ağrıya ve kanamaya neden olabilir.
- Barrett Özofagusu: Kronik GÖR, yemek borusunun alt kısmındaki hücrelerin değişmesine neden olabilir. Bu duruma Barrett özofagusu denir ve ileride özofagus kanseri riskini artırabilir.
- Özofagus Daralması (Striktür): Kronik özofajit veya ülserasyon sonucu oluşan yara dokusu, yemek borusunda daralmalara neden olabilir. Bu, yutma güçlüğüne ve özellikle katı yiyeceklerin geçişinin zorlaşmasına yol açabilir.
- Kronik Özofagitis: Sürekli olarak mide asidi ile tahriş olan yemek borusu, kronik özofajit denilen kronik bir inflamatuar duruma neden olabilir.
- Aspirasyon Pnömonisi: GÖR semptomları, mide içeriğinin solunum yoluna geri kaçması sonucu akciğer enfeksiyonlarına veya aspirasyon pnömonisine neden olabilir. Bu durum, ciddi solunum problemlerine yol açabilir.
- Diş Problemleri: Sürekli mide asidi maruziyeti, diş minesi erozyonuna ve diğer diş problemlerine yol açabilir.
- Astımın Kötüleşmesi: GÖR semptomları, astım semptomlarını artırabilir ve astımın kontrolünü zorlaştırabilir.
Tedavi
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Yatmadan önce en az 2-3 saat boyunca yemek yememek.
- Daha küçük, sık öğünler halinde yemek yemek.
- Asit reflünü tetikleyebilecek gıdalardan kaçınmak (örneğin, baharatlı ve yağlı yiyecekler, çikolata, domates ürünleri, kafein, alkol).
- Sigara içmemek.
- Yatağın baş kısmını yükseltmek, bu da gece reflüyü azaltabilir.
- Aşırı kilolardan kurtulmak, çünkü fazla kilo reflü riskini artırabilir.
- İlaçlar:
- Proton pompa inhibitörleri (PPI’lar): Mide asidi üretimini azaltarak reflü semptomlarını kontrol altına almaya yardımcı olabilirler.
- H2 reseptör antagonistleri: Mide asidi üretimini azaltır ve semptomların şiddetini azaltabilir.
- Antiasitler: Reflü semptomlarını geçici olarak hafifletmeye yardımcı olabilirler.
- Cerrahi Tedavi:
- İlaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleri semptomları kontrol altına alamazsa veya ciddi komplikasyonlar varsa, bazı durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi olarak, mideyi yemek borusuyla bağlayan alt özofageal sfinkteri güçlendirebilirler veya herniyi (fıtık) onarabilirler.
- Endoskopik Tedaviler:
- Bazı durumlarda, endoskopik prosedürler (örneğin, endoskopik fundoplikasyon) kullanılabilir. Bu prosedürlerde, bir endoskop aracılığıyla yapılan minimal invaziv müdahalelerle mide ve yemek borusu arasındaki bağlantıyı güçlendirmeye veya sıkılaştırmaya çalışılır.
- Alternatif ve Tamamlayıcı Uygulamalar: Akupunktur, nefes egzersizi, bitkisel gıdalar semptomların yarattığı rahatsızlıkları azaltmada yardımcı olabilir. Ağız kokusunun giderilmesi, mide yanmasının önlenmesi ve göğüs ağrısının şiddetinin azaltılması gibi şikayetleri azaltmak mümkündür.
Her hastalıkta olduğu gibi, GÖHR’de de öncelikle bu duruma yol açan yaşam tarzı hatalarının düzeltilmesi ilk basamak olmalıdır. Semptomları azaltmak tek başına hastalığı ortadan kaldırmayacaktır. Kötü beslenme alışkanlıkları, fazla kilolar ortadan kaldırıldığında çoğunlukla ameliyata gereksinim de ortadan kalkmaktadır.
İlgili Araştırma ve Makaleler
https://www.tihud.org.tr/uploads/content/kongre/5/5.22.pdf
https://dergipark.org.tr/en/pub/deutip/issue/32536/369510
https://guncel.tgv.org.tr/journal/29/pdf/314.pdf
https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/754918
https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/133258
https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/101319
