Kişilik bozuklukları, bireyin düşünce tarzı, duygusal tepkileri, ilişki kurma biçimi ve davranışlarında sürekli ve esaslı sapmalarla karakterize edilen mental sağlık durumlarıdır. Bu bozukluklar genellikle genç yetişkinlik döneminde ortaya çıkar ve hayat boyu devam edebilir. Kişilik bozuklukları, bireyin işlevselliğini etkileyebilir ve kişinin toplum içinde uyum sağlamasını zorlaştırabilir.
Kişilik tiplerinden herkeste değişen oranlarda bulunur ancak bazı kişilerde bu oran dengeli olmaz ve buna da kişilik bozukluğu denir.
DSM-5 (Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Ruhsal Bozukluklarının Tanısal ve Sayımsal El Kitabı) ve ICD-10 (Uluslararası Hastalıklar Sınıflandırması) gibi tanı kılavuzları, kişilik bozukluklarını belirli kümeler ve tipler altında sınıflandırmaktadır. İşte genel olarak kabul gören kişilik bozukluğu kümeleri ve bazı tipleri:
Cluster A (Tuhaflık Kümelenmesi):
- Paranoid Kişilik Bozukluğu: Aşırı şüpheci, kuşkulu ve güvensiz davranışlarla karakterizedir.
- Şizoid Kişilik Bozukluğu: Duygusal soğukluk, sosyal geri çekilme ve duygusal ifadesizlik görülür.
- Şizotipal Kişilik Bozukluğu: Toplumsal normlara uymada zorlanan, garip düşünce ve davranışları olan bireyleri içerir.
Cluster B (Dramatik, Duygusal veya Kaprisli Davranışlar Kümelenmesi):
- Antisosyal Kişilik Bozukluğu: Toplumun normlarına aykırı, başkalarının haklarına saygısız davranışlar sergiler.
- Borderline Kişilik Bozukluğu: Duygusal istikrarsızlık, kimlik belirsizliği ve ilişkilerde yoğun, değişken duygular görülür.
- Histriyonik Kişilik Bozukluğu: Duygusal ifade ve dikkat çekme ihtiyacıyla karakterizedir.
- Narsistik Kişilik Bozukluğu: Büyüklenme, başkalarını kullanma ve empati eksikliği gösteren bir durumdur.
Cluster C (Anksiyete veya Korku Kümelenmesi):
- Bağımlı Kişilik Bozukluğu: Başkalarına aşırı bağımlı, karar vermede güçsüz ve düşük özsaygıya sahip olma eğilimindedir.
- Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu: Mükemmeliyetçilik, düzenlilik ve kontrol ihtiyacıyla karakterizedir.
- Unutkan Kişilik Bozukluğu: Yetersiz özsaygı, içsel çekingenlik ve aşırı hassasiyet gösteren bir durumdur.
Tedavisi Nedir?
Kişilik kolay kolay değiştirilebilir bir şey olmadığından tedavisi de uzun soluklu olacak ve sabır gerektirecektir. Yıllar süren psikoterapi ve semptomatik ilaç tedavileri gerekebilir. Psikoterapi sonrası kişilik tamamen değişmese de, kişi topluma uyum sağlamayı öğrenecektir.
İlgili Araştırma ve Makaleler:
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/100070
https://dergipark.org.tr/en/pub/dtfd/issue/48264/610974
http://openaccess.izu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12436/2076
https://dergipark.org.tr/en/pub/bpd/issue/67961/1026778
