Kabızlık, sindirim sistemindeki dışkının normalden daha az sıklıkta veya zorlukla atılması durumudur. Kişi, dışkılamada güçlük çeker ve dışkıyı geçirmekte zorlanır. Kabızlık birçok farklı nedenle ortaya çıkabilir, örneğin yetersiz lif alımı, yetersiz sıvı tüketimi, hareketsiz yaşam tarzı, bazı ilaçların yan etkileri veya bazı sağlık sorunları gibi faktörler kabızlığa yol açabilir. Kabızlık genellikle diyet ve yaşam tarzı değişiklikleriyle kontrol altına alınabilir, ancak bazı durumlarda tıbbi müdahale gerekebilir.
Etyoloji
- Beslenme alışkanlıkları: Yetersiz lif alımı, yetersiz sıvı tüketimi veya işlenmiş gıdaların aşırı tüketimi gibi beslenme alışkanlıkları kabızlığa yol açabilir.
- Hareketsiz yaşam tarzı: Egzersiz eksikliği veya hareketsiz bir yaşam tarzı, bağırsak hareketlerini yavaşlatabilir ve kabızlığa neden olabilir.
- İlaçlar: Bazı ilaçlar, özellikle ağrı kesiciler, antidepresanlar, demir takviyeleri ve diğer bazı ilaçlar kabızlık riskini artırabilir.
- Sağlık sorunları: Bağırsak tıkanıklığı, bağırsak kanseri, hormonal dengesizlikler, tiroid sorunları gibi bazı sağlık sorunları kabızlığa neden olabilir.
- Bağırsak hareketlerini etkileyen diğer durumlar: Hemoroidler, rektal prolapsus gibi durumlar veya nörolojik bozukluklar kabızlığa katkıda bulunabilir.
- Psikolojik bazı hastalıklar: Patolojik bağlanma paternleri, ruhsal travmalar, tuvalet alışkanlığı kazanılan yaşlarda ebeveynin otoriter olması, çeşitli korkular, kaybetme korkusu da kabızlığa sebep olabilir. Tıbbi bir sebep bulunamadığında psikoterapi önerilir.
Tedavisi
- Diyet değişiklikleri: Yeterli miktarda lif alımını sağlamak, özellikle meyve, sebze, kepekli tahıllar, baklagiller gibi lif açısından zengin yiyecekler tüketmek kabızlığı önlemeye yardımcı olabilir.
- Sıvı alımını artırma: Günlük olarak yeterli miktarda su içmek, dışkının yumuşak olmasına ve bağırsak hareketlerinin düzenlenmesine yardımcı olabilir.
- Düzenli egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite, bağırsak hareketlerini uyarabilir ve kabızlığı önleyebilir.
- Laksatifler: Doktorunuzun tavsiye ettiği şekilde kullanılan laksatifler, kabızlık semptomlarını hafifletebilir. Ancak, uzun süreli ve gereksiz kullanımı bağırsakların normal işlevlerini bozabilir, bu nedenle laksatiflerin düzenli kullanımı önerilmez.
- Bağırsak hareketlerini teşvik eden ilaçlar: Doktorunuz, bağırsak hareketlerini uyarıcı ilaçlar veya diğer ilaçlar önerebilir.
- Rektal uygulamalar: Bazı durumlarda, rektal supozituvarlar veya lavmanlar, hemen etki etmek ve hızlı bir şekilde kabızlık semptomlarını hafifletmek için kullanılabilir.
- Altta yatan sağlık sorunlarının tedavisi: Bazı durumlarda, kabızlık başka bir sağlık sorununun belirtisi olabilir. Bu nedenle, altta yatan sağlık sorunları tespit edilip tedavi edilmelidir.
Kabızlıkta Tüketilmemesi Gereken Besinler
- Düşük Lifli Yiyecekler: Lif lif açısından zengin olduğundan, liften yoksun olan işlenmiş gıdalar veya rafine edilmiş tahıllar kabızlık semptomlarını artırabilir. Beyaz ekmek, beyaz pirinç gibi rafine karbonhidratlar ve işlenmiş gıdalar tüketmekten kaçınılmalıdır.
- Az Sıvı Tüketimi: Yetersiz sıvı alımı, dışkının sertleşmesine ve bağırsak hareketlerinin yavaşlamasına neden olabilir. Dolayısıyla, yeterli miktarda su içmek önemlidir.
- Şekerli ve Gazlı İçecekler: Şekerli içeceklerin tüketimi kan şekerini artırabilir ve liften yoksun olabilirler. Gazlı içecekler de karın şişkinliğine ve rahatsızlığa neden olabilir.
- Kırmızı Et: Aşırı miktarda kırmızı et tüketimi, sindirimi yavaşlatabilir ve kabızlığa yol açabilir. Bu nedenle, kırmızı etin yerine daha hafif protein kaynakları tercih edilebilir.
- Kafeinli Ürünler: Kafeinli içecekler, sıvı kaybına neden olabilir ve bağırsak hareketlerini yavaşlatabilir. Kahve, çay ve bazı gazlı içeceklerde bulunan kafeinden kaçınılmalıdır.
- Aşırı Tuzlu Yiyecekler: Aşırı miktarda tuz tüketimi, vücutta sıvı tutulmasına neden olabilir ve kabızlığı artırabilir.
Tüketiminin Artırılması Önerilen Besinler
- Lifli Yiyecekler: Lif lif, sindirim sistemi sağlığı için önemlidir ve dışkının yumuşak olmasını sağlar. Tam tahıllar (kepekli ekmek, esmer pirinç), meyve (elma, armut, çilek), sebze (brokoli, havuç, ıspanak) ve baklagiller (mercimek, nohut, fasulye) gibi lifli yiyecekler tüketmek kabızlığı önlemeye yardımcı olabilir.
- Sıvılar: Yeterli miktarda su içmek, dışkının yumuşak olmasını ve bağırsakların düzenli çalışmasını sağlar. Suyun yanı sıra, taze sıkılmış meyve suları, çorba ve bitki çayları gibi sıvı içecekler de kabızlıkla mücadelede faydalı olabilir.
- Probiyotikler: Probiyotikler, sindirim sistemi sağlığını destekleyen yararlı bakterilerdir. Yoğurt, kefir, turşu, fermente sebzeler gibi probiyotik içeren besinler tüketmek, bağırsak florasını dengede tutarak kabızlığı önlemeye yardımcı olabilir.
- Omega-3 Yağ Asitleri: Omega-3 yağ asitleri, anti-enflamatuar özelliklere sahiptir ve bağırsak sağlığını destekleyebilir. Somon, sardalya, ceviz, chia tohumu gibi omega-3 açısından zengin besinler tüketmek, kabızlık semptomlarını hafifletebilir.
- Meyve ve Sebzelerin Kabukları: Kabuklu meyve ve sebzeler lif açısından zengindir ve dışkının yumuşak olmasını sağlar. Bu nedenle, meyve ve sebzeleri mümkünse kabuklarıyla birlikte tüketmek faydalı olabilir.
- Bitkisel Yağlar: Zeytinyağı, avokado yağı, keten tohumu yağı gibi sağlıklı yağlar, bağırsakların düzenli çalışmasını destekleyebilir ve dışkının yumuşak olmasına yardımcı olabilir.
İlgili Araştırma ve Makaleler
https://www.acarindex.com/pdfler/acarindex-ae678326-a910.pdf
https://dergipark.org.tr/en/pub/ktd/issue/10305/126436
https://dergipark.org.tr/en/pub/tchd/issue/44379/548969
https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/368360
https://dergipark.org.tr/en/pub/pediatri/issue/51107/666190
https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/65992
https://dergipark.org.tr/en/pub/marumj/issue/398/2787
