Matcha, Japon kültüründe köklü bir geçmişe sahip olan, ince bir şekilde öğütülmüş toz halindeki yeşil çaydır. Geleneksel olarak gölgede yetiştirilen Camellia sinensis bitkisinin yapraklarından elde edilir. Gölgede yetiştirme işlemi, yapraklardaki klorofil içeriğini artırarak çayın zengin, parlak yeşil rengini ve kendine özgü tat profilini oluşturur. Yapraklar toplanır, buharla işlenir, kurutulur ve sonunda taş değirmenlerde ince bir toz haline getirilir.
Tarihi
Matcha’nın tarihi 9. yüzyıla kadar uzanır. İlk kez Çin’de, Tang Hanedanlığı döneminde üretildiği bilinmektedir. Ancak bu dönemde matcha çayı bugün bildiğimiz formda değil, katı hale getirilip kalıplara dökülen bir yeşil çay şekliydi. 12. yüzyılda Budist keşiş Eisai, Zen meditasyonu sırasında uyanıklığı artırıcı etkilerinden dolayı bu çay tozunu Japonya’ya getirdi. Japon kültüründe zamanla yer edinerek, özellikle Zen Budizm ve Japon çay seremonilerinin önemli bir parçası oldu. Bu seremonilerde matcha’nın hazırlanması ve içilmesi meditatif bir eylem olarak kabul edilir.
Kullanımı
Matcha geleneksel olarak çay olarak tüketilir. Sıcak suyla karıştırılarak bir çay fırçası yardımıyla köpürtülerek hazırlanır. Modern kullanımda, matcha birçok farklı tarife eklenmiştir. Smoothieler, tatlılar, dondurmalar ve çeşitli hamur işlerinde yaygın olarak kullanılır. Aynı zamanda sağlıklı yaşam trendleriyle birlikte popülerleşerek, enerji içeceklerinde ve takviye gıdalarda da yerini almıştır.
Faydaları
Matcha, yüksek antioksidan içeriği ile bilinir. Özellikle epigallokateşin gallat (EGCG) adlı güçlü bir antioksidan bileşiği içerir. Bu bileşikler, serbest radikalleri nötralize ederek hücre hasarını önlemeye yardımcı olabilir.
a. Antioksidan Etkisi
Matcha, normal yeşil çaydan daha fazla antioksidan içerir çünkü toz haline getirilmiş yapraklarının tamamı tüketilir. Antioksidanlar vücuttaki oksidatif stresi azaltabilir ve bu da kronik hastalıkların gelişimini önlemede rol oynayabilir.
b. Enerji Artışı ve Konsantrasyon
İçerdiği kafein, enerji seviyelerini artırırken L-theanine amino asidiyle birleşerek sakin bir uyanıklık hissi yaratır. Bu özellik, meditasyon sırasında uyanıklığı artırmak için Zen keşişleri tarafından tercih edilmesinin başlıca nedenidir.
c. Metabolizma Hızlandırma ve Yağ Yakımı
Bazı çalışmalar, matcha’nın metabolizmayı hızlandırarak yağ yakımını artırabileceğini öne sürmektedir. Matcha, sporcular arasında popülerdir çünkü egzersiz sırasında yağ oksidasyonunu desteklediği gösterilmiştir .
d. Kalp Sağlığı
Matcha ve diğer yeşil çay türleri, kötü kolesterol (LDL) düzeylerini düşürmeye yardımcı olabilir, bu da kalp hastalıkları riskini azaltabilir. EGCG’nin kalp damar sisteminde olumlu etkileri olduğu yapılan araştırmalarla gösterilmiştir .
e. Kanserle Mücadele
EGCG’nin bazı kanser hücrelerinin büyümesini inhibe edebileceği, özellikle meme, kolon ve prostat kanserlerine karşı koruyucu olabileceği gösterilmiştir . Ancak bu etki daha çok laboratuvar çalışmalarıyla sınırlıdır ve insan çalışmaları daha fazla kanıta ihtiyaç duyar.
Zararları ve Yan Etkileri
Her besin maddesinde olduğu gibi, matcha’nın da aşırı tüketimi bazı sağlık sorunlarına yol açabilir.
a. Kafein Tüketimine Bağlı Yan Etkiler
Matcha, yeşil çaydan daha fazla kafein içerir. Bu nedenle, aşırı tüketimi kafein bağımlılığına, uykusuzluğa, sinirlilik haline ve kalp çarpıntılarına yol açabilir. Hamile veya emziren kadınların aşırı miktarda tüketmemesi önerilir .
b. Aşırı Antioksidan Alımı
Her ne kadar antioksidanlar sağlık için faydalı olsa da, aşırı miktarda antioksidan tüketimi, oksidatif stresin tam tersine zarar verebilir. Çok fazla EGCG alımı, karaciğer hasarına neden olabilir .
c. Ağır Metal İçeriği
Bazı çalışmalara göre, yeşil çayın yapraklarında ve dolayısıyla matcha’da az miktarda ağır metal (kurşun) bulunabilir. Matcha’nın toprakta yetişen bir bitki olması nedeniyle, topraktan aldığı kurşun ve diğer kirleticiler içeriğinde yer alabilir. Bu nedenle, aşırı tüketim bu ağır metallerin vücutta birikmesine yol açabilir .
Matcha, Japon kültürünün önemli bir parçası olan ve günümüzde küresel popülerlik kazanan bir içecektir. Yüksek antioksidan içeriği, enerji artırıcı etkileri ve potansiyel sağlık faydaları nedeniyle birçok kişi tarafından tercih edilir. Ancak, kafein içeriği ve aşırı tüketim durumunda olası yan etkiler göz önünde bulundurulmalı, dengeli ve bilinçli tüketilmelidir. Sağlık yararları üzerinde daha fazla bilimsel araştırmaya ihtiyaç duyulsa da, matcha’nın faydaları üzerine yapılan çalışmalar umut vericidir.
Kaynaklar:
- McCarty, M. F., & DiNicolantonio, J. J. (2016). Matcha green tea powder: A potent inducer of cellular stress defenses and fat loss. Medical Hypotheses, 87, 3-5.
- Graham, H. N. (1992). Green tea composition, consumption, and polyphenol chemistry. Preventive Medicine, 21(3), 334-350.
- Zhang, L., Cheng, X., & Yuan, X. (2017). EGCG regulates human adipocyte lipid metabolism via triggering autophagy through AMPK signaling pathway. Molecular Nutrition & Food Research, 61(9), 1601072.
- Yang, C. S., & Wang, H. (2016). Cancer preventive effects of tea: Animal studies. Molecular Nutrition & Food Research, 60(1), 160-174.
- Liao, S., Kao, Y. H., Hiipakka, R. A. (2001). Green tea: biochemical and biological basis for health benefits. Vitamins and Hormones, 62, 1-94.
- Wolfram, S. (2007). Effects of green tea and EGCG on cardiovascular and metabolic health. Journal of the American College of Nutrition, 26(4), 373S-388S.
