Melisa (Melissa officinalis), ballıbabagiller (Lamiaceae) familyasından, Akdeniz kökenli çok yıllık bir bitkidir. Halk arasında “limon otu” veya “oğul otu” olarak da bilinir. Melisa bitkisinin yaprakları, hafif limon kokusuyla tanınır ve tıbbi özellikleri nedeniyle uzun yıllardır kullanılmaktadır. Genellikle çay, esansiyel yağ ve çeşitli tedavi edici ürünler olarak kullanılır. Bitkinin yaprakları, limonen, sitral ve citronellal gibi uçucu yağlar içermektedir, bu da ona rahatlatıcı ve ferahlatıcı bir özellik kazandırır.
Melisa Bitkisinin Tarihi
Melisa bitkisi, eski Yunan ve Roma dönemlerinden bu yana tıbbi amaçlar için kullanılmaktadır. Yunan mitolojisinde, Melissa ismi, insanlara balı tanıtan bir periye dayanır. Bu bitkinin adını da “arı otu” anlamına gelen Yunanca “melissa” kelimesinden aldığı düşünülmektedir. Orta Çağ’da, özellikle Arap ve Avrupa tıbbında melisa yatıştırıcı, sindirimi kolaylaştırıcı ve stres giderici etkilerinden ötürü popülerdi. 17. yüzyılda Paracelsus ve Nicholas Culpeper gibi önemli tıp insanları, melisanın zihin ve vücut üzerinde yatıştırıcı etkilerinden bahsetmişlerdir.
Melisa Bitkisinin Kullanımı
Melisa genellikle şu şekillerde kullanılır:
- Çay: Melisa yapraklarının kaynar suda demlenmesiyle yapılan çay, en yaygın kullanım şeklidir. Bu çay özellikle stres ve uykusuzluk için tercih edilir.
- Esansiyel Yağ: Melisa yağı, genellikle masaj terapilerinde, aromaterapide ve cilt bakımında kullanılır.
- Tıbbi Preparatlar: Melisa, tabletler, tentürler ve sıvı ekstreler şeklinde de mevcuttur.
- Mutfakta: Melisa, limon aroması nedeniyle salatalar, soslar ve tatlılarda da kullanılabilir.
Melisanın Faydaları
Melisa bitkisinin bilimsel çalışmalara dayanan pek çok faydası vardır:
- Anksiyete ve Stresi Azaltma:
- Melisa yaprakları doğal bir sakinleştirici olarak bilinir. Birçok çalışma, melisa tüketiminin stres ve anksiyete belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabileceğini göstermektedir. 2014 yılında yapılan bir çalışmada, melisanın ruh halini iyileştirdiği, sakinleştirici etkisiyle kaygı düzeyini azalttığı belirtilmiştir.
- Uyku Kalitesini İyileştirme:
- Melisa, insomnia (uykusuzluk) ve diğer uyku bozuklukları yaşayanlar için faydalıdır. Melisa çayının yatmadan önce tüketilmesi, uykuya dalmayı kolaylaştırabilir ve uyku kalitesini artırabilir.
- Sindirim Sistemine Faydaları:
- Melisa, sindirim sistemi problemlerine karşı kullanılabilir. Özellikle gaz sancıları, şişkinlik ve hazımsızlık gibi sorunlarda melisa çayı rahatlama sağlar. Bu etkiler, melisanın spazm çözücü özelliklerinden kaynaklanır.
- Soğuk Algınlığı ve Ateş Düşürme:
- Melisanın antiviral özellikleri, soğuk algınlığına karşı koruma sağlayabilir. Melisa özü, herpes simplex virüsüne karşı etkili olabilen antiviral bileşikler içerir. Ayrıca ateş düşürücü olarak da kullanılabilir.
- Bilişsel İşlev ve Hafıza Geliştirme:
- 2014 yılında yapılan bir çalışmada, melisanın bilişsel işlevleri ve hafızayı iyileştirdiği bulunmuştur. Özellikle yaşlı bireylerde zihinsel performansı artırdığı ve hafıza sorunlarını azalttığı bildirilmiştir.
Melisanın Zararları ve Yan Etkileri
Melisa genel olarak güvenli bir bitki olarak kabul edilse de, bazı durumlarda yan etkiler yaşanabilir.
- Alerjik Reaksiyonlar:
- Nadir durumlarda melisa ciltte döküntü, kaşıntı veya şişlik gibi alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Melisa yağı doğrudan cilde uygulandığında tahrişe sebep olabilir; bu yüzden taşıyıcı bir yağ ile seyreltilmelidir.
- Tansiyon Düşüklüğü:
- Melisa, tansiyonu düşürebilir. Bu nedenle zaten düşük tansiyona sahip olan bireylerin veya tansiyon ilacı kullananların melisayı dikkatli kullanmaları gerekir.
- Sedatif Etkiler:
- Melisanın sedatif (yatıştırıcı) etkileri bazı kişilerde aşırı uyku hali yapabilir. Özellikle depresan ilaçlar kullanan bireylerin melisa tüketimi konusunda dikkatli olmaları önerilir.
- Hamilelik ve Emzirme:
- Melisanın hamile ve emziren kadınlar üzerindeki etkileri tam olarak bilinmemektedir. Bu nedenle, hamilelik ve emzirme döneminde melisa tüketimi konusunda bir doktora danışılması önemlidir.
- İlaç Etkileşimleri:
- Melisa, tiroid ilaçları, anksiyolitikler (kaygı giderici ilaçlar) ve sedatif ilaçlarla etkileşime girebilir. Bu yüzden melisa kullanmadan önce bir sağlık uzmanına danışmak gereklidir.
Melisa bitkisi, tarih boyunca sakinleştirici, sindirim sistemi düzenleyici ve antiviral özellikleri nedeniyle tıbbi amaçlarla kullanılmıştır. Günümüzde de stres, uyku bozuklukları ve sindirim sorunları gibi pek çok sağlık sorununa karşı bitkisel bir destek olarak değerlendirilmektedir. Ancak, yan etkiler ve ilaç etkileşimleri konusunda dikkatli olunmalı ve gerektiğinde bir uzmana danışılmalıdır.
Kaynakça
- Kennedy, D. O., & Scholey, A. B. (2006). The psychopharmacology of European herbs with cognition-enhancing properties. Current pharmaceutical design, 12(35), 4613-4623.
- Perry, E. K., Pickering, A. T., Wang, W. W., Houghton, P. J., & Perry, N. S. (1999). Medicinal plants and Alzheimer’s disease: integrating ethnobotanical and contemporary scientific evidence. Journal of alternative and complementary medicine, 5(6), 533-551.
- Cases, J., Ibarra, A., Feuillère, N., Roller, M., & Sukkar, S. G. (2011). Pilot trial of Melissa officinalis L. leaf extract in the treatment of volunteers suffering from mild-to-moderate anxiety disorders and sleep disturbances. Mediterranean Journal of Nutrition and Metabolism, 4(3), 211-218.
- Afshar, H., Siratinirloo, S., Zarrini, G., Khoramrooz, S. S., & Yousefi, J. (2014). The effect of Melissa officinalis L. on brain function, memory, and learning. Journal of ethnopharmacology, 156, 7-14.4o
