Obezite

Obezite, vücutta aşırı yağ birikimi sonucu oluşan bir sağlık durumudur. Bir kişinin obez olarak tanımlanması, vücut kitle indeksinin (VKİ) 30’un üzerinde olmasıyla belirlenir. VKİ, bir kişinin kilosunu boyunun karesine bölerek elde edilen bir ölçümdür (kg/m²). Obezite genellikle sağlık sorunlarına, özellikle kalp hastalıkları, diyabet, yüksek tansiyon, eklem rahatsızlıkları ve uyku apnesi gibi durumlara yol açabilir. Beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite düzeyi, genetik faktörler, metabolik durum ve çevresel faktörler gibi birçok etmen obezitenin gelişimine katkıda bulunabilir. Tedavi genellikle yaşam tarzı değişikliklerini içerir: daha sağlıklı bir diyet, düzenli egzersiz ve gerekirse kilo kaybını teşvik edici ilaçlar veya cerrahi müdahaleler gibi desteklerle birlikte.

Etyoloji

1. Beslenme Alışkanlıkları: Yüksek kalorili, işlenmiş gıdaların ve fast food’un yaygın tüketimi obeziteyi artırabilir. Aşırı şekerli içeceklerin ve yağlı yiyeceklerin sık tüketimi de obezite riskini artırabilir.
2. Fiziksel Aktivite Düzeyi: Düşük fiziksel aktivite düzeyi, vücutta enerji dengesizliğine yol açabilir. Yetersiz egzersiz yapma veya fiziksel olarak aktif olmama obezitenin riskini artırabilir.
3. Genetik Faktörler: Genetik yatkınlık, bir kişinin obeziteye daha yatkın olmasına neden olabilir. Aile öyküsü obezitenin gelişiminde önemli bir rol oynayabilir.
4. Metabolik Durum: Metabolik sendrom, insülin direnci, hipotiroidizm gibi metabolik sorunlar obezite riskini artırabilir.
5. Çevresel Faktörler: Obeziteye katkıda bulunan çevresel faktörler arasında sosyoekonomik durum, kültürel faktörler, reklam ve pazarlama gibi etmenler yer alabilir.

Obezite dünya genelinde artış göstermektedir ve bazı ülkelerde özellikle yüksek oranlara sahiptir. Özellikle Batı tarzı beslenme alışkanlıklarının yaygın olduğu ve fiziksel aktivitenin azaldığı gelişmiş ülkelerde obezite oranları daha yüksektir. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Avustralya gibi ülkelerde obezite oranları yüksektir. Ancak son yıllarda obezite oranlarının arttığı ve ciddi bir sağlık sorunu haline geldiği gelişmekte olan ülkelerde de görülmektedir. Bu ülkeler arasında Çin, Hindistan ve Brezilya gibi büyük nüfuslu ülkeler bulunmaktadır.

Tanı Kriterleri

1. Normal Ağırlık: VKİ 18.5 ile 24.9 arasında olan kişiler normal ağırlıkta kabul edilir.
2. Aşırı Kilolu (Preobez): VKİ 25 ile 29.9 arasında olan kişiler aşırı kilolu veya preobez olarak kabul edilir.
3. Obezite – Evre 1: VKİ 30 ile 34.9 arasında olan kişiler evre 1 obezite olarak kabul edilir.
4. Obezite – Evre 2: VKİ 35 ile 39.9 arasında olan kişiler evre 2 obezite olarak kabul edilir.
5. Obezite – Evre 3 (Morbid Obezite): VKİ 40 veya daha fazla olan kişiler evre 3 obezite veya morbid obezite olarak kabul edilir.

VKİ hesaplanırken, bir kişinin kilosu kilogram cinsinden, boyu ise metre cinsinden kullanılarak kilogram bölü boyun karesi şeklinde hesaplanır (VKİ = kilogram / boy^2).

Tanı kriterleri, VKİ’nin yanı sıra obeziteyle ilişkili komplikasyonlar ve risk faktörleri de dikkate alınarak yapılır. Örneğin, diyabet, hipertansiyon, uyku apnesi gibi sağlık sorunları olan bir kişi, daha düşük bir VKİ’ye sahip olsa bile obez olarak kabul edilebilir. Tanı ayrıca, bel çevresi ölçümleri, vücut yağ yüzdesi ölçümleri ve kardiyovasküler risk faktörlerinin değerlendirilmesini de içerebilir. Tanıda VKİ, obezite durumunun sadece bir göstergesi olup, bireyin genel sağlık durumu ve risk faktörleri dikkate alınarak yapılmalıdır.

Komplikasyonları

1. Kalp ve Damar Hastalıkları: Obezite, kalp hastalıkları riskini artırabilir. Yüksek kolesterol, yüksek kan basıncı (hipertansiyon), koroner arter hastalığı ve kalp krizi gibi durumlar obez bireylerde daha sık görülür.
2. Diyabet (Tip 2): Obezite, insülin direncini artırarak tip 2 diyabet riskini artırabilir. İnsülin direnci, vücudun insülin hormonuna doğru yanıt vermemesi durumudur ve kan şekeri düzeylerinin yüksek olmasına neden olabilir.
3. Solunum Sorunları: Obezite, uyku apnesi gibi solunum sorunlarına yol açabilir. Bu durum, uyku sırasında solunumun tekrarlayan durması ve nefes alma güçlüğü çekmeyle karakterizedir.
4. Eklem Sorunları: Obezite, eklem ağrısı, kireçlenme ve hareket kısıtlamaları gibi eklem sorunlarına neden olabilir. Fazla vücut ağırlığı, eklem yükünü artırarak eklem dejenerasyonunu hızlandırabilir.
5. Kanser: Obezite, bazı kanser türlerinin riskini artırabilir. Bu kanser türleri arasında meme kanseri, kolon kanseri, rahim kanseri, böbrek kanseri ve pankreas kanseri bulunmaktadır.
6. Karaciğer Hastalıkları: Obezite, karaciğer yağlanması (steatoz), karaciğer fibrozu ve siroz gibi karaciğer hastalıklarının gelişimine katkıda bulunabilir.
7. Ruhsal Sağlık Sorunları: Obezite, depresyon, anksiyete ve düşük özsaygı gibi ruhsal sağlık sorunlarını artırabilir.

Tedavisi

1. Diyet ve Egzersiz: Sağlıklı bir diyet ve düzenli egzersiz, obezitenin yönetiminde temel taşlardır. Beslenme alışkanlıklarının iyileştirilmesi, düşük kalorili bir diyetin benimsenmesi ve günlük fiziksel aktivite düzeyinin artırılması obezitenin kilo kaybıyla ilişkilendirilmiş etkili bir tedavi yöntemidir.
2. Davranışsal Değişiklikler ve Kilo Kaybı Programları: Davranışsal terapiler ve kilo kaybı programları, obeziteyi yönetmede yardımcı olabilir. Bu programlar, sağlıklı beslenme alışkanlıklarını geliştirmeye, egzersiz alışkanlıklarını artırmaya ve uzun vadeli başarı için motivasyonu artırmaya odaklanır.
3. Akupunktur: Kilo vermede, metabolizma hızını düzenlemede, insülin direncini ayarlamada, iştah baskılaması sağlamada en etkili tedavi seçeneğidir. Yıllar geçtikçe akupunktur talepleri artmaktadır.
4. İlaç Tedavisi: Bazı durumlarda, kilo kaybını desteklemek için ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar genellikle kilo kaybını artırmaya veya iştahı azaltmaya yardımcı olur. Ancak ilaç tedavisi, doktor gözetiminde ve diyet ve egzersizle birlikte kullanılmalıdır.
5. Cerrahi Müdahale (Bariatrik Cerrahi): Aşırı obezite durumlarında, bariatrik cerrahi adı verilen cerrahi işlemler kilo kaybını teşvik etmek için bir seçenek olabilir. Bu işlemler, mide hacmini azaltarak veya sindirim yolunu değiştirerek kilo kaybını artırır.
6. Psikolojik Destek: Obezite, psikolojik etkilerle de ilişkilendirilmiştir. Bu nedenle, obezite tedavisi sırasında psikolojik destek almak önemlidir. Bu, obeziteye bağlı duygusal sorunlarla başa çıkmaya yardımcı olabilir ve tedavinin başarısını artırabilir.

İlgili Araştırma ve Makaleler

https://jag.journalagent.com/z4/download_fulltext.asp?pdir=vmj&plng=eng&un=VTD-48272

http://www.rustuserter.com/tr/files/download/p193u4mirhafv1ltlgdb12nghpv4.pdf

https://dergipark.org.tr/en/pub/dpufbed/issue/36179/407528

https://dergipark.org.tr/en/pub/tmj/issue/83912/1461237

https://www.ttb.org.tr/sted/sted0102/obezite.pdf

https://dergipark.org.tr/en/pub/mersinsbd/issue/19533/207972

https://dergipark.org.tr/en/pub/husagbilder/issue/49345/593569

https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-ve-hareketli-hayat-db/Dokumanlar/Kitaplar/obezite_ve_egzersiz.pdf

http://www.eczaakademi.org/images/upld2/ecza_akademi/makale/20110325014324obezite_ile_iliskili_kronik_hast.pdf

https://www.academia.edu/download/31033474/7.pdf