Ortoreksiya nervosa, aşırı sağlıklı beslenme veya sağlıklı beslenme takıntısı olarak da bilinen bir tür yeme bozukluğudur. Bu durumda kişiler, sağlıklı olduğuna inandıkları yiyecekleri seçme, hazırlama ve tüketme konusunda aşırı takıntılıdırlar. Ortoreksiya nervosa, kişinin fiziksel görünümünü etkilemekten ziyade sağlıklı olma idealiyle ilgilidir.
Ortoreksiya, sıkı diyetler uygulama, belirli besinleri tamamen reddetme ve yiyecekleri sıkı kısıtlamalarla tüketme gibi davranışları içerir. Bu takıntı, kişinin sosyal yaşamını, ilişkilerini ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Ayrıca, bu durum beslenme yetersizliği, malnütrisyon ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilir.
Ortoreksiya nervosa, resmi bir tanı kategorisi olmasa da bazı uzmanlar tarafından ciddi bir yeme bozukluğu olarak tanımlanmaktadır. Başka bir deyişle, bu durum tıbbi bir tanı olarak henüz yaygın kabul görmemiştir, ancak bazı kişilerde gerçek bir sıkıntıya ve yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen bir duruma neden olabilir. Tedavi genellikle psikoterapi, beslenme desteği ve varsa altta yatan stres veya anksiyete ile başa çıkmak için terapiyi içerir.
Tanı Kriterleri Nedir?
Ortoreksiya nervosa için resmi bir tanı kriteri DSM-5 (Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı – 5. Baskı) gibi yaygın kullanılan tanı kılavuzlarında henüz bulunmamaktadır. Ancak bazı araştırmacılar ve klinik uzmanlar, ortoreksiya nervosa için önerilen bazı tanı kriterleri üzerinde çalışmışlardır.
Önerilen tanı kriterleri, genellikle aşağıdakileri içerir:
- Sağlıklı beslenmeyle aşırı ilgili olma: Kişinin sağlıklı beslenme ve yiyeceklerle aşırı ilgilenmesi, bu konuda sürekli düşünmesi ve bununla ilgili aşırı kaygı yaşaması.
- Yiyecek kısıtlamaları: Kişinin belirli yiyecek gruplarını tamamen reddetmesi, sıkı diyetler uygulaması veya bazı yiyecekleri tüketirken aşırı dikkatli olması.
- Sosyal ve işlevsel bozulma: Sağlıklı beslenme takıntısı nedeniyle kişinin sosyal ilişkilerinde veya işlevselliğinde bozulmalar yaşaması. Örneğin, bu durumun kişinin sosyal yaşamını, iş ilişkilerini veya iş performansını etkilemesi.
- Beslenme takıntısının sürekliliği: Sağlıklı beslenme takıntısının en az altı ay boyunca devam etmesi.
- Fiziksel sağlık sorunları: Kişinin bu sağlıklı beslenme takıntısı nedeniyle fiziksel sağlık sorunları yaşaması, örneğin, beslenme yetersizliği, malnütrisyon veya diğer sağlık sorunları.
Tedavisi
- Psikoterapi (terapi): Bireysel terapi, ortoreksiya ile ilişkili düşünce kalıplarını, duygusal tepkileri ve davranışları ele alır. Bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi terapi türleri, kişinin sağlıklı beslenme ile ilgili anlayışını ve ilişkisini değiştirmeye yardımcı olabilir.
- Grup Terapisi: Ortoreksiya nervosa ile başa çıkan diğer insanlarla bir araya gelmek ve deneyimlerini paylaşmak, destekleyici ve iyileştirici olabilir.
- Beslenme Danışmanlığı ve Destek: Bir beslenme uzmanı ile çalışmak, kişinin sağlıklı beslenme ile ilgili endişelerini yönetmesine ve dengeli bir beslenme düzeni oluşturmasına yardımcı olabilir.
- Stres Yönetimi ve Anksiyete Tedavisi: Ortoreksiya genellikle stres veya anksiyete ile ilişkilendirilir. Stres yönetimi teknikleri, gevşeme egzersizleri ve gerekirse anksiyete ilaçları gibi stratejiler, kişinin stresi yönetmesine ve ortoreksiya ile ilişkili kaygıyı azaltmasına yardımcı olabilir.
- Öz-farkındalık ve Kabul Odaklı Tedavi: Kişinin kendi bedenini ve yiyecekleri algılamasını ve bunlarla daha sağlıklı bir şekilde ilişki kurmasını sağlamak için öz-farkındalık ve kabul odaklı terapi teknikleri kullanılabilir.
- Aile Terapisi: Aile terapisi, aile içi dinamikleri ve ilişkileri ele alarak, kişinin sağlıklı beslenme takıntısı ile ilişkili aile içi faktörleri inceleyebilir.
İlgili Araştırma ve Makaleler
https://dergipark.org.tr/tr/doi/10.17798/beufen.95626
https://dergipark.org.tr/en/pub/ausbid/issue/38008/438858
https://dergipark.org.tr/en/pub/izufbed/issue/50128/631776
https://dergipark.org.tr/en/pub/jshs/issue/49400/494651
https://www.academia.edu/download/108155771/1537926655_14457_20G_C3_BClcan_20ARUSO_C4_9ELU.pdf
https://jag.journalagent.com/z4/download_fulltext.asp?pdir=phd&plng=eng&un=PHD-36854
https://dspace.balikesir.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12462/3999
http://earsiv.arel.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12294/1025/K029928.pdf?sequence=1&isAllowed=y
