Pozitif Psikolojinin Tanımı ve Tarihçesi
Pozitif psikoloji, bireylerin olumlu özelliklerini, güçlü yönlerini ve yaşamlarını anlamlı kılan unsurları inceleyen bir psikoloji dalıdır. Geleneksel psikolojinin aksine, pozitif psikoloji yalnızca psikolojik rahatsızlıkların tedavisi üzerine yoğunlaşmaz; aynı zamanda insanların refahını artırmayı, mutluluklarını ve yaşam memnuniyetlerini geliştirmeyi hedefler.
Pozitif psikoloji, 1998 yılında Amerikalı psikolog Martin Seligman tarafından ortaya konmuştur. Seligman, Amerikan Psikoloji Derneği (APA) başkanı olduğu dönemde bu akımı tanıtmış ve psikolojinin yalnızca hastalıkları tedavi etme yönüne odaklanmak yerine, insanların yaşamlarını daha tatmin edici ve anlamlı kılacak yolları keşfetmeyi amaçlaması gerektiğini savunmuştur. Bu akım, aslında psikolojinin kökenlerine, yani insanların iyi oluşu ve yaşam kalitesini artırmaya yönelik çalışmalarına geri dönme girişimi olarak da değerlendirilebilir.
Pozitif Psikolojinin Amaçları
Pozitif psikoloji, insanın iyi olma halini ve yaşam kalitesini artırmayı amaçlar. Bu hedef doğrultusunda, aşağıdaki temel alanlarda araştırmalar yapar:
- Pozitif Duygular: Mutluluk, memnuniyet, sevgi, umut gibi olumlu duyguların insan yaşamındaki rolü ve bu duyguların artırılmasına yönelik stratejiler.
- Pozitif Özellikler: İnsanların karakter güçleri, erdemler, dayanıklılık, şefkat gibi olumlu bireysel özellikleri nasıl geliştirebileceği.
- Pozitif İlişkiler: Sağlıklı ve doyurucu sosyal ilişkilerin geliştirilmesi, toplumsal bağların güçlendirilmesi.
- Anlamlı Yaşam: Bireylerin hayatlarına anlam katma yolları, kişisel hedeflerin belirlenmesi ve yaşam amaçlarının keşfedilmesi.
- Akış Durumu (Flow): Bireylerin yaptıkları işe kendilerini tamamen kaptırmaları ve bu süreçten yüksek tatmin duymaları.
Pozitif Psikoloji ile Geleneksel Psikoloji Arasındaki Farklar
Geleneksel psikoloji, ağırlıklı olarak psikopatolojiyi, yani zihinsel hastalıkları ve bunların tedavisini inceleyen bir alandır. Hastalıkların nedenlerini anlamak, semptomları hafifletmek ve bireyleri normal işlevselliklerine döndürmek üzerine odaklanır. Pozitif psikoloji ise, sağlıklı bireylerin daha tatmin edici ve anlamlı bir yaşam sürmelerine yönelik yolları araştırır. Bu iki yaklaşım arasındaki bazı temel farklar şunlardır:
- Odak Noktası: Geleneksel psikoloji genellikle “hastalık modeli” üzerinden çalışır ve negatif durumlardan kurtulma üzerine yoğunlaşır. Pozitif psikoloji ise, sağlıklı bireylerin olumlu yönlerini geliştirmeye ve var olan potansiyellerini en üst düzeye çıkarmaya çalışır.
- Araştırma Konuları: Geleneksel psikoloji depresyon, anksiyete, şizofreni gibi bozukluklar üzerine yoğunlaşırken, pozitif psikoloji mutluluk, iyimserlik, dayanıklılık gibi kavramlar üzerinde durur.
- Tedavi ve Müdahale Yöntemleri: Geleneksel psikoloji tedavi edici yaklaşımlar kullanırken (ilaç tedavisi, bilişsel-davranışçı terapi gibi), pozitif psikoloji önleyici ve geliştirici müdahaleler önerir (mindfulness, olumlu düşünme, kendini gerçekleştirme teknikleri gibi).
Pozitif Psikolojinin Kullanıldığı Alanlar ve Hastalıklar
Pozitif psikoloji, başlangıçta genel refahın artırılması için geliştirilmiş olsa da, zamanla çeşitli psikolojik rahatsızlıkların tedavisinde de kullanılır hale gelmiştir. Pozitif psikolojinin kullanıldığı bazı alanlar ve hastalıklar şunlardır:
- Depresyon: Pozitif psikoloji, depresyondaki bireylerin olumlu yaşam deneyimlerine odaklanarak, umut ve iyimserlik duygularını yeniden inşa etmeye yardımcı olabilir. Mutluluk günlükleri, şükran pratiği gibi yöntemler, depresyon tedavisinde destekleyici olarak kullanılır.
- Anksiyete: Anksiyete bozukluklarının tedavisinde, bireylerin güçlü yanlarını vurgulayan ve geleceğe dair olumlu bir bakış açısı geliştirmelerine yardımcı olan pozitif psikoloji müdahaleleri uygulanabilir.
- Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): Pozitif psikoloji, TSSB yaşayan bireylerde travma sonrası büyüme ve dayanıklılık geliştirilmesine yönelik stratejiler sunar.
- Yaşam Tatmini ve Anlam Arayışı: Pozitif psikoloji, bireylerin hayatlarına anlam katan unsurları keşfetmelerine ve yaşam tatminlerini artırmalarına yardımcı olur. Bu, genel olarak daha sağlıklı bir zihin durumunu teşvik eder.
- Çocuk ve Ergen Psikolojisi: Çocukların ve ergenlerin gelişim süreçlerinde pozitif psikoloji yaklaşımları, özgüvenlerinin artırılmasına, sosyal becerilerinin geliştirilmesine ve akademik başarılarının desteklenmesine katkı sağlar.
Pozitif psikoloji, bireylerin olumlu özelliklerini, güçlü yönlerini ve yaşamlarını anlamlı kılan unsurları inceleyen bir psikoloji dalıdır. Martin Seligman’ın öncülüğünde geliştirilen bu alan, geleneksel psikolojiden farklı olarak, yalnızca psikolojik rahatsızlıkların tedavisiyle ilgilenmez; aynı zamanda bireylerin refahını artırmayı, mutluluklarını ve yaşam memnuniyetlerini geliştirmeyi hedefler. Pozitif psikoloji, depresyon, anksiyete, TSSB gibi rahatsızlıkların tedavisinde tamamlayıcı bir rol oynayabilir ve bireylerin daha tatmin edici, anlamlı ve mutlu bir yaşam sürmelerine katkıda bulunur.
Bu disiplinin araştırmaları, bireylerin kendi yaşamlarında olumlu değişiklikler yapmalarına yardımcı olabilecek araçlar sunar ve bu sayede hem bireysel hem de toplumsal düzeyde genel bir iyilik hali yaratılmasına olanak tanır.
İlgili Araştırma ve Makaleler
https://dergipark.org.tr/en/pub/hp/issue/54982/727363
http://osmansezgin.com/assets/2018-makale-gecisvepozitifpsikoloji.pdf
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/385928
https://depo.pegem.net/9786053180685.pdf
https://dergipark.org.tr/en/pub/esosder/issue/28698/306900
https://www.nobelyayin.com/e_tanitim/pozitif_psikoloji_jen_172543.pdf