Psikoz, gerçeklik algısının önemli ölçüde bozulduğu, düşünce süreçlerinin etkilendiği ve kişinin çevresiyle uyum sağlama yeteneğinin ciddi şekilde bozulduğu bir durumu ifade eder. Bu durum genellikle şiddetli bir psikiyatrik bozukluğun bir belirtisi olarak ortaya çıkar. Psikozun temel özellikleri şunlardır:
- Hallüsinasyonlar: Gerçekte var olmayan duyusal deneyimlerdir. Özellikle işitsel hallüsinasyonlar (sesleri işitme), görsel hallüsinasyonlar (görüntüleri görmek) ve dokunsal hallüsinasyonlar (dokunma hissi) sıkça görülür.
- Sanrılar: Gerçeklikle çelişen yanlış inançlardır. Kişi, başkalarının kendisini takip ettiğine, düşüncelerinin başkaları tarafından kontrol edildiğine veya büyük bir tehlikenin altında olduğuna inanabilir.
- Düşünce Bozuklukları: Mantıklı bir düşünce sürecine sahip olmakta zorlanma, düşünce akışının kesik kesik veya bozuk olması gibi durumlar söz konusu olabilir.
- Duygusal Bozukluklar: Duygu durumunda belirgin dalgalanmalar, anksiyete, depresyon ve duygusal tepkilerde istikrarsızlık gözlemlenebilir.
- Sosyal İzolasyon: Psikotik bireyler genellikle çevreleriyle uyum sağlamakta zorlanır ve sosyal izolasyona yönelebilirler.
Psikoz, çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Şizofreni, bipolar bozukluk, depresyon gibi psikiyatrik bozukluklar genellikle psikoz ile ilişkilidir. Ayrıca, bazı tıbbi durumlar, travmatik olaylar veya uyuşturucu kullanımı da psikotik belirtilere neden olabilir.
İşte bazı önemli psikotik bozukluklar:
- Şizofreni: En yaygın bilinen psikotik bozukluktur. Gerçeklikten kopma, düşünce bozuklukları, duygusal düzensizlikler, halüsinasyonlar ve paranoya gibi belirtiler içerir.
- Şizofreniform Bozukluk: Şizofreniye benzer belirtiler gösteren, ancak belirtiler daha kısa sürer (en az altı ay, ancak bir yıldan kısa).
- Şizoaffektif Bozukluk: Şizofreni ve duygu durumu bozukluğu belirtilerini bir araya getiren bir durumdur. Hem mani hem de depresyon gibi duygu durumu belirtileri içerebilir.
- Paranoid Şizofreni: Şizofreninin bir alt tipidir ve kişi genellikle şüpheci ve paranoid düşüncelere sahiptir. Halüsinasyonlar ve sanrılar da yaygındır.
- Bipolar Bozukluk: Bipolar I tipi, aşırı yüksek enerji seviyeleriyle (mani) depresyon arasında değişen bir durumu içerir. Bipolar II tipi ise daha hafif manik dönemlerle depresyon arasında geçiş yapar.
- Major Depresif Bozukluk: Ağır, uzun süreli depresyon belirtileri içeren bir durumdur. Psikotik belirtiler bazen bu bozukluğun bir parçası olabilir.
- Duyma Hallüsinasyonları: Bir kişinin gerçekte olmayan sesleri işittiği durumlardır. Bu, çeşitli psikotik bozuklukların bir belirtisi olabilir.
- Sanrılı Bozukluk: Sanrılarla karakterize edilen bir durumdur. Kişi gerçek olmayan inançlara sahiptir, ancak genellikle düşünce ve duygularında diğer alanlarda bozukluk yoktur.
Tedavisi
Psikotik bozuklukların tedavisi genellikle bir multidisipliner yaklaşım gerektirir ve bu tedavi süreci bireyin özel durumuna, semptomlarına ve tanıya bağlı olarak belirlenir. İşte psikotik bozuklukların genel tedavi yöntemleri:
- İlaç Tedavisi:
- Antipsikotik ilaçlar: Bu ilaçlar, halüsinasyonları ve sanrıları azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak, kullanılan ilaçlar ve dozajlar, bireyin özel durumuna göre ayarlanmalıdır. Antipsikotik ilaçların yan etkileri olabilir, bu nedenle tedavi sürecinde düzenli bir takip önemlidir.
- Psikoterapi:
- Bireysel terapi: Psikoterapi, bireyin düşünce süreçlerini ve duygusal durumunu anlamasına yardımcı olabilir. Bireysel terapi, bireyin günlük yaşamla başa çıkma becerilerini geliştirmeye odaklanabilir.
- Aile terapisi: Aile üyeleri, psikotik bireyin tedavi sürecine dahil edilebilir. Bu, aile içi iletişimi artırarak ve destek sağlayarak bireyin iyileşme sürecine katkıda bulunabilir.
- Rehabilitasyon ve Destek Hizmetleri:
- İş ve eğitim desteği: Bireyin sosyal ve mesleki becerilerini geliştirmeye yönelik destek hizmetleri önemlidir.
- Toplum kaynakları: Rehabilitasyon hizmetleri, bireyin topluma entegrasyonunu destekleyebilir.
- Hastanede Tedavi:
- Şiddetli durumlarda veya güvenlik riski söz konusu olduğunda, kişi bir süreliğine hastanede tedavi edilebilir. Bu durumda, ilaç düzenlemesi ve diğer tedavi seçenekleri yakından izlenebilir.
- Destek Grupları:
- Psikotik bireyler ve aileleri için destek grupları, deneyimlerini paylaşma ve birbirine destek olma imkanı sunar.
İlgili Araştırma ve Makaleler
https://www.acarindex.com/pdfler/acarindex-6399abc0-2b52.pdf
http://timucinoral.com/PDF/Sizofreni%20ve%20Psikozlar.pdf
