Yer Elması (Helianthus tuberosus), papatyagiller (Asteraceae) familyasına ait çok yıllık bir bitkidir ve kök yumruları için yetiştirilir. Yer elması, “topinambur” ya da “Jerusalem artichoke” olarak da bilinir. Amerika kıtasına özgü olup özellikle Kuzey Amerika’da yetişmiştir. Avrupa’ya 17. yüzyılda getirilmiştir ve tarımı yapılmaya başlanmıştır.
Tarihi ve Kullanımı:
Yer elması, tarih boyunca besleyici özelliklerinden dolayı hem insanlar hem de hayvanlar tarafından tüketilmiştir. Amerika kıtasındaki yerli halklar, bitkinin hem yumrularını hem de yapraklarını kullanmıştır. Avrupa’ya geldikten sonra, özellikle Fransa ve İtalya’da popüler bir yiyecek haline gelmiştir.
Günümüzde çiğ olarak salatalarda kullanılabilir, haşlanmış, fırınlanmış ya da kızartılmış olarak tüketilebilir. Ayrıca, glüten içermemesi ve sindirilebilir lif kaynağı olması nedeniyle glutensiz diyetlerde de tercih edilmektedir.
100 Gram İçin Besin Değerleri (Mikro ve Makro):
Makro Besinler:
- Enerji: 73 kcal
- Karbonhidrat: 17.44 g
- Lif: 1.6 g
- Protein: 2 g
- Yağ: 0.01 g
Mikro Besinler:
- Potasyum: 429 mg
- Fosfor: 78 mg
- Kalsiyum: 14 mg
- Demir: 3.4 mg
- Magnezyum: 17 mg
- C vitamini: 4 mg
- Folat: 13 µg
Yer elmasının zengin olduğu bir diğer önemli bileşen, inülin adlı bir tür çözünür liftir. Inülin, bağırsak sağlığı için faydalıdır ve kan şekerini düzenlemeye yardımcı olur.
Faydaları:
- Sindirim Sağlığı: Inülin içeriği sayesinde probiyotik etkisi vardır ve bağırsak sağlığını destekler.
- Kan Şekerini Düzenleme: Yer elmasının glisemik indeksi düşüktür, bu da kan şekerinde ani yükselmelere neden olmadığı anlamına gelir. Diyabet hastaları için uygun bir besindir.
- Kalp Sağlığı: Yüksek potasyum içeriği kan basıncını dengelemeye ve kalp sağlığını korumaya yardımcı olur.
- Bağışıklık Güçlendirme: C vitamini ve antioksidanlar sayesinde bağışıklık sistemini destekler.
- Kilo Kontrolü: Düşük kalorili olması ve tokluk hissini artıran lifler içermesi nedeniyle kilo kontrolüne yardımcı olabilir.
Zararları:
- Gaz ve Şişkinlik: Yer elmasının yüksek inülin içeriği bazı kişilerde gaz ve şişkinliğe neden olabilir.
- Sindirim Hassasiyeti: Özellikle hassas bağırsak sendromu (IBS) olan kişilerde sindirim sorunlarına yol açabilir.
- Alerjik Reaksiyonlar: Nadir de olsa yer elmasına karşı alerjik reaksiyonlar gözlemlenebilir.
Yer elması, hem besin değeri hem de sağlık faydaları ile önemli bir kök sebzedir, ancak bazı bireylerde sindirim sorunlarına neden olabileceği için dikkatli tüketilmelidir.
İlgili Araştırma ve Makaleler
https://acikerisim.selcuk.edu.tr/items/da6711b5-59bd-4e3f-a3bc-dfd41681cf05
